Het nieuwe coronavirus leidt niet alleen tot ziekte- en sterfgevallen, maar raakt ook de mondiale economie. In een paar dagen tijd is de florerende economie voor ondernemers veranderd in donkere wolken die volgens experts zelfs wijzen op een naderende recessie. De impact van deze pandemie verraste de meeste ondernemers en vraagt om een inventieve aanpak om het hoofd boven water te houden. Maar hoe pak je dat aan, innoveren tijdens een crisis? In deze blogserie zoeken we het antwoord in wetenschappelijk onderzoek en bij ondernemers. We proberen dit te vertalen naar praktische inzichten voor het MKB en (regionale) overheden. Deze eerste blog kijkt terug naar vorige crises en het effect van innovatie vs. kosten besparing in crisistijd

In een crisis snijden bedrijven in investeringen en innovatie(projecten). De voornaamste reden daarvoor is dat zij voldoende (financiële) middelen beschikbaar willen hebben om potentiële verliezen op te kunnen vangen en zo hun bestaan te waarborgen. De vraag is of deze strategie ook voor de lange termijn effectief is. Prof. Justin Jansen, academisch directeur van Erasmus Centre for Entrepreneurship en collega professor, Tom Mom onderzochten al eerder de effecten van innovatie en nieuwe bedrijvigheid in crisistijd. Uit onderzoek naar 600 activiteiten van beursgenoteerde bedrijven aan de AEX en AMX (midcap) tijdens de crisis in de jaren 2001-2002, blijkt dat investeren in innovatie tijdens crisistijd leidt tot verschrikte reacties op de beurs met een dalende beurskoers als gevolg. De strategie om de riem aantrekken en snijden in bedrijfskosten lijkt een betere optie. Tenminste, als we de beurskoers moeten geloven…

Korte-termijndenken in crisistijd
Uit het onderzoek bleek dat in de jaren 2001-2002 het ‘korte-termijndenken’ de beurs overheerste en daarmee ook de boardrooms van beursgenoteerde bedrijven. Ongeveer 75% van de onderzochte bedrijven is in de periode 2001-2002 fors gaan snijden in personeel en bedrijfsactiviteiten naar aanleiding van dalende beurskoersen. Slechts 25% van de bedrijven investeerde juist in deze crisistijd. Het snijden werd beloond op de beurs, maar alleen op de korte termijn: de beurskoers van bedrijven die wel investeerde daalde tijdens de crisis veel harder dan van bedrijven die niet investeerde. ‘Juist Nederland profileert zich als kenniseconomie en investeringen in innovatie en vernieuwing zouden aandeelhouders juist moeten aanspreken’, licht Mom toe. ‘Maar in crisistijd zijn aandeelhouders juist geneigd om deze investerende bedrijven links te laten liggen en bedrijven die snijden in de kosten of activiteiten afstoten te belonen,’ vervolgt Jansen.

Resultaten op lange termijn
Geplande R&D-investeringen en innovatieprojecten worden in tijden van crisis vaak kritisch tegen het licht gehouden, omdat ze zich pas later vertalen naar betere bedrijfsprestaties. Opvallend is echter dat uit het onderzoek blijkt dat bedrijven die investeren in crisistijd op de langere termijn juist veel beter presteerden. De omzet, maar ook de beurskoers van deze bedrijven bleken zich in de jaren na de crisis veel sneller te herstellen dan bedrijven die gesneden hebben. Wat Mom en Jansen hieruit concludeerden is dat de beurs zich in eerste instantie op investeringen leek te beletten, maar juist op de langere termijn te belonen; in dit geval met een duurzame stijging van de koers van meer dan 300% tijdens de vier jaar na de crisis. Bedrijven die tijdens de crisis afgeslankte zagen hun beurskoers in de jaren 2003-2006 slechts stijgen met 57%.

Impact voor het MKB en hun business model
Uit het onderzoek blijkt dat voor blijvend succes op de midden- en lange termijn, bedrijven in crisistijd een autonoom beleid zullen moeten voeren en zich niet laten leiden door korte termijn druk van de beurs. Maar hoe doe je dat als MKB ondernemer, onafhankelijk van de bedrijfsomvang en bedrijfstak, gezien de huidige onzekere economische omstandigheden?

MKB-bedrijven zorgen in Nederland voor 99,8% van de bedrijvigheid (CBS, 2019). Economisch herstel tijdens én na de Corona crisis zal dan ook vanuit het MKB moeten komen. Het spreekt echter voor zich dat grote bedrijven meer middelen tot hun beschikking hebben waardoor zij meer kunnen investeren in innovatie. Toch heeft het MKB eerder laten zien dat het in staat is om zich snel aan te passen aan veranderende omstandigheden.

Jansen: ‘Om op korte termijn te overleven zullen ondernemers in eerste instantie scenario’s moeten maken over de mogelijke impact van de huidige lockdown. En welke steunmaatregelen van toepassing zouden kunnen zijn. De kosten gaan gewoon door, maar inkomsten blijven (sterk) achter. Dat houd je niet lang vol als ondernemer.’ Martin Luxemburg, directeur van het Erasmus Centre for Entrepreneurship, is enthousiast over de voorbeelden die we in het nieuws voorbij zien komen van MKB ondernemers die de eerste stappen zetten om hun business model aan te passen door bijvoorbeeld online zaken aan te bieden om terugval in de omzet op te vangen. Dit roept echter ook een aantal belangrijke vragen op. ‘Ondernemers moeten zich ook afvragen wat er gaat gebeuren als er straks economisch herstel optreedt. Lukt het deze ondernemers dan nog steeds om met het oude model mee te doen in de nieuwe realiteit waarbij er niet continue vernieuwd wordt?’ Ondernemers zouden juist nu de tijd moeten gebruiken, met name met hun medewerkers, om meer fundamenteel na te denken over welke veranderingen in waarde creatie en verdienmodel noodzakelijk zijn om niet alleen deze crisis te overleven maar ook de komende 10 jaar, zo stelt Martin. ‘Nog altijd vertoont een relatief grote groep van het MKB (bijna 40%) van het bedrijfsleven een mate van krimp, zo blijkt uit ons ScaleUp Dashboard. Deze krimpende bedrijven ervaren duidelijke barrières om zich aan te kunnen passen aan de steeds sneller veranderende marktomstandigheden. Het ontbreekt vaak aan de capaciteiten van het leiderschapsteam om nieuwe technologieën en verdienmodellen ook daadwerkelijk toe te passen binnen de bedrijfsprocessen en marktproposities. Deze bedrijven worden nu het hardst getroffen.’

In de volgende blog gaan we verder in op hoe je succesvol kunt investeren in crisistijd. Lees het in onze volgende blog.