Ondernemers- en Innovatie-Ecosysteem in het maritieme cluster van Zuid-Holland | Een Studie ter Versterking van de Regionale Samenwerking
Inspanningen op het gebied van maritieme innovatie ondersteunen zowel direct als indirect wereldwijde economische en sociale activiteit door hun bijdrage aan wereldhandel, mondiale waardeketens, toewijzing van hulpbronnen en de algemene economische groei en ontwikkeling. Als zodanig zijn economieën over de hele wereld afhankelijk van ontwikkelingen binnen het maritieme cluster, welke verstrekkende gevolgen hebben voor diverse bedrijfstakken op lokaal, regionaal en nationaal niveau. De provincie Zuid-Holland is een belangrijke motor van de economische activiteit in Nederland en een belangrijke speler in de mondiale maritieme waardeketen.
De aanpak van klimaatverandering vergt echter een snelle overgang op het gebied van energieen grondstofgebruik, met onvermijdelijk grote gevolgen voor de fossiele brandstoffen en grondstoffen die nu nog aan de basis liggen van de maritieme cluster. In andere woorden, de klimaatcrisis vraagt om een transformatie van de maritieme cluster: weg van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen en toe naar activiteiten die bijdragen aan de nieuwe koolstofarme, klimaat neutrale en natuurpositieve economie.
In een gezamenlijk onderzoek geven Erasmus Centre for Entrepreneurship en DRIFT inzicht in het ondernemings- en innovatie-ecosysteem in het maritieme cluster in Zuid-Holland, bedoeld als begeleiding voor strategische beslissingen voor een duurzame toekomst voor de regio. De belangrijkste resultaten en aanbevelinge uit het onderzoek zijn hieronder samengevat en het volledige rapport (PDF) is te downloaden via onderstaande links.
Wat is een ondernemings- en innovatieecosysteem en wat zijn belangrijke succesfactoren?
Een ecosysteem voor ondernemerschap en innovatie wordt in deze studie gedefinieerd als:
Een complex systeem bestaande uit interacties, samenwerkingen en uitwisselingen tussen actoren binnen een institutionele en culturele context, die bijdragen aan de groei van bedrijven. Innovatie-ecosystemen worden gekenmerkt door en zijn afhankelijk van toegang tot: markten, gerelateerde en ondersteunende industrieën, talent en kennis, en kapitaal.
Via een uitgebreid literatuuronderzoek en deskresearch zijn we tot een kader gekomen dat de belangrijkste componenten van de ondernemings- en innovatie-ecosystemen schetst:
Tabel 1: Typische succesfactoren van een goed functionerend ondernemers- en innovatie-ecosysteem
Dit kader hebben we vervolgens toegepast op de context van maritieme ecosystemen om succesfactoren die specifiek zijn voor maritiem ondernemerschap en innovatie te identificeren:
Tabel 2: Typische succesfactoren van een goed functionerend maritiem ecosysteem in transitie
Maritieme ecosysteem van Zuid-Holland
Om inzicht te geven in het ondernemings- en innovatie-ecosysteem voor het maritieme cluster in Zuid-Holland hebben we eerst de belangrijkste spelers van de regio in kaart gebracht, met een
focus op de clusters circulariteit, waterstof en offshore windenergie.
Op basis van een synthese van het literatuuronderzoek, deskresearch en de inzichten uit de interviewresultaten1 hebben we praktische aanbevelingen voor het ondernemers- en innovatie- ecosysteem in Zuid-Holland geformuleerd:
Table 3: Aanbevelingen om het maritieme ondernemings- en innovatie-ecosysteem te verbeteren
Volgende stappen
Samen met de provincie Zuid-Holland, InnovationQuarter en een selectie van de geïnterviewde ondernemers hebben we deze aanbevelingen besproken in een Sensemaking Sessie. De belangrijkste uitkomsten om richting te geven aan strategische beslissingen voor een duurzame toekomst van de regio zijn als volgt:
- Uiteindelijk is een innovatie-ecosysteem gebouwd op mensen en de keuzes die zij maken. De realiteit van vandaag is dat de meeste mensen nog steeds werken als onderdeel van de traditionele economie en werken aan onderhoud en incrementele innovatie. Er zouden meer gezamenlijke inspanningen kunnen worden geleverd om mensen en middelen te verplaatsen naar de vernieuwende economie. Dit betekent dat er lastige keuzes moeten worden gemaakt: is uw innovatie veelbelovend maar niet duurzaam? Dan zult u elders steun moeten zoeken, want de provincie geeft voorrang aan die innovaties die een écht verschil kunnen maken bij het bevorderen van de benodigde transformatie.
- De COVID-19 pandemie heeft ons laten zien dat we innovaties zoals een vaccin kunnen versnellen zonder te riskante sluiproutes te nemen. De toegenomen snelheid van innovatie had vooral te maken met een groot gevoel van urgentie en de bereidheid om trage en bureaucratische processen van wettelijke voorschriften betreffende kwaliteits-, veiligheids- en doeltreffendheidsnormen te versnellen. Dezelfde urgentie kan helpen om technologieën in TRL 4-7 te versnellen. Gezien de uitdagingen die de klimaatcrisis met zich meebrengt, moet er blijvend worden gewerkt aan het versnellen van dergelijke bureaucratische processen zoals vergunningverlening en normalisatie.
- Het ecosysteem omvat een grote verscheidenheid aan actoren en activiteiten en het is onmogelijk voor een provincie – of welke ambtelijke bestuurslaag dan ook om alle aspecten te sturen en te bevorderen. Dit betekent dat er een strategie nodig is waarbij een provincie prioriteiten stelt die belangrijk genoeg zijn om op te focussen. Een mogelijk, verstandig uitgangspunt is te kijken naar de impact: welke aspecten van het huidige maritieme ecosysteem zijn, gezien de enorme uitdagingen van de energie- en grondstoffentransitie, het meest vervuilend en waar zou innovatie – of exnovatie – het grootste verschil kunnen maken? Dit vraagt om duidelijkere richtlijnen bij de prioritering van verschillende potentiële impactthema’s.
- Het rendement op investering (ROI) mag niet de eerste zorg zijn van publieke financiers. In de praktijk concurreren veel publieke fondsen uiteindelijk met particuliere fondsen omdat dezelfde eisen worden gesteld aan de ROI. Wat echter nodig is, is dat publieke financiers het financieringstekort opvullen dat particuliere financiers niet kunnen dekken. In de praktijk betekent dit “geld met minder verplichtingen”.
- Veel startups ondervinden moeilijkheden bij het (samen)werken met gevestigde actoren zoals grotere bedrijven. Deze gevestigde actoren laten zien dat ze vaak risicomijdend en traag zijn en de voorkeur geven aan incrementele verandering. Hoewel dit onderzoek zich heeft gericht op kleinere spelers en hun vermogen om op te schalen, wijst het ook op de noodzaak om de traagheid van het regime en de noodzaak van destabilisatie en exnovatie van het regime beter te begrijpen: de uitdagende en doelbewuste uitfasering van niet-duurzame structuren, culturen en praktijken. Dit kan op ecosysteemniveau maar zou ook moeten gebeuren met een focus op (cultuur)verandering binnen (individuele) bedrijven.
Heeft u vragen?
Voor meer informatie over het onderzoek kun je contact opnemen met Katty Hsu (hsu@ece. nl), Senior Researcher bij Erasmus Centre for Entrepreneurship, en Gijs Diercks (diercks@ drift.eur.nl), Senior Researcher bij DRIFT.